De 17e eeuwse turfwinning

Aan veengrond was in Zuid-Holland geen gebrek. Aanvankelijk gebruikte de bevolking van Zuid-Holland hout als brandstof, maar toen dat schaars werd, ging men over op turf: veengrond die bestond uit resten van niet helemaal verrotte moerasplanten en die in gedroogde toestand uitermate geschikt was als brandstof. Aan veengrond was in Zuid-Holland geen gebrek. De vraag naar turf kwam vooral uit de grote steden, zoals Leiden en Haarlem. Aanvankelijk kwam de turf uit plaatsen als Zoetermeer, Waddinxveen en Moordrecht, maar toen de turfprijzen stegen, besloten ook boeren elders hun land te ‘vervenen’ (af te steken). Er waren twee manieren om turf te winnen. De eerste was het steken van turf boven de grondwaterspiegel, droge vervening genoemd. In de loop van de zestiende eeuw kwam met de introductie van de baggerbeugel, een lange stok met aan het uiteinde een net, de tweede manier op, de natte vervening. Het veen werd uit het water getrokken en op een legakker of zetwal uitgespreid en aangestampt. Na droging kon de turf worden gestoken.

Werk, brandstof en plassen

De natte vervening verschafte veel handen werk, maar leidde wel tot veel landverlies. De zetwallen konden alleen nog als hooiland worden gebruikt. De uitgebaggerde stroken groeiden in de loop van de zeventiende eeuw uit tot grote plassen. Zo ontstond ten noorden van Rotterdam een groot aantal nieuwe wateren. Door wind en golfslag breidden die plassen zich steeds verder uit. Gouda werd zodanig bedreigd, dat het in 1635 werd verboden om binnen een straal van drie kilometer rond de stad te vervenen. De plassen brachten ook geen grondbelasting en waterschapslasten op. In Rijnland moesten de verveners daarom vanaf 1680 een waarborgsom storten.