Het Hof van Hordijk in Westmaas

Westmaas in de Hoeksche Waard

Westmaas is een klein dorpje in de Hoeksche Waard, één van de Zuid-Hollandse eilanden in de Rijn-Maasdelta. In dit nogal natte gebied vonden gedurende de 12e eeuw de eerste bedijkingen plaats. Omdat deze primitieve dijken niet van zeer hoge kwaliteit waren, waren er regelmatig overstromingen.

De meest verwoestende van deze overstromingen was ongetwijfeld de Sint-Elisabethsvloed van 1421. Vrijwel de gehele Groote (of Hollandsche) Waard, waar het oostelijke deel van het huidige eiland Hoeksche Waard toen deel van uitmaakte, kwam hierdoor onder water te staan. In de jaren na deze verschrikkelijke vloed werden veel dijken langzaamaan weer opnieuw opgebouwd.

De bedijking van het eiland Hoekse Waard begon echter pas in 1538. In 1653 werd grotendeels de omvang van het eiland bereikt zoals het nu ook nog steeds bestaat. De Hoeksche Waard heeft zowel zijn oorspronkelijke polderlandschappen als het bijbehorende culturele erfgoed altijd nog weten te bewaren, en werd daarom in 2006 als Nationaal Landschap aangewezen.

Het dorp Westmaas ontstond al in het midden van de 15e eeuw. Een tak van de Maas, die toen recht door de Hoeksche Waard liep, werd afgesloten door aan twee kanten een dijk te bouwen. Wat overbleef was een meer dat Binnenbedijkte Maas, of simpelweg Binnenmaas, genoemd werd. Het dorp dat in de buurt van de westelijke dijk ontstond kreeg de naam Westmaas.

In 1650 werd in Westmaas een nieuwe kerk gebouwd aan de Breestraat, de hoofdstraat van het dorp, om de oude kerk van twee eeuwen eerder te vervangen. De top van de nieuwe kerktoren moest worden hersteld nadat het in 1889 door een brand verwoest was. De gehele kerk werd in 1966-67 volledig gerenoveerd.

In 1853 werd in het verlengde van de Breestraat een windmolen gebouwd, genaamd “Windlust”. Deze molen stak ver boven de huizen uit, om onbelemmerd de wind op te kunnen vangen. Hij was in gebruik voor een periode van ongeveer 100 jaar om het graan van de boeren uit de omgeving te malen. In 2008 werd de molen geheel gerenoveerd, inclusief het installeren van nieuwe wieken.

Het Hof van Hordijk

Op 28 november 1905 werd mijn opa Leen Hordijk geboren in een oude boerderij aan de Breestraat in Westmaas, vlak naast de kerk. Deze boerderij had een aangebouwde grote schuur met een rieten dak en was al voor 1600 gebouwd. De grootouders van Leen aan zijn moeders kant hadden hier ook al gewoond. Hoewel de familienaam Hordijk oorspronkelijk uit IJsselmonde komt, speelde Leens familiegeschiedenis zich grotendeels in de Hoeksche Waard af.

Leens grootvader Arie Groeneweg (geboren in 1836 in Westmaas) was een kolenhandelaar. Kolen werd in grote hoeveelheden per schip via de Binnenmaas aangevoerd, en opgeslagen in de grote schuur naast de boerderij. Arie verkocht deze kolen dan in kleinere hoeveelheden weer door aan zijn lokale klanten in en om Westmaas.

De dochter van Arie, Jaapje Willempje, trouwde met een man genaamd Jacob Hordijk. Jacob was in 1873 in Mijnsheerenland geboren, een dorp aan de overkant van de Binnenmaas. Na hun trouwen ging Jacob bij zijn nieuwe echtgenoot en schoonouders in Westmaas wonen, waar ze in een apart gedeelte van de oude boerderij onderdak kregen.

Jacob werkte voor zijn schoonvader en in de avonden studeerde hij voor een baan als ambtenaar. Maar helaas vanwege het grote aantal sollicitanten kreeg hij die baan uiteindelijk niet. Jacob en Jaapje Willempje kregen samen zes kinderen, waarvan Leen de derde was.

Kort voor het begin van de Eerste Wereldoorlog, nadat zijn schoonvader was overleden, kocht Jacob de boerderij en nam de zaak over, die hij toen verder uitbreidde. De geul achter de boerderij werd uitgegraven tot een kleine haven en stond in directe verbinding met de Binnenmaas. Op deze manier konden de schepen dichtbij de schuur komen, waar de kolen en andere zaken waarin Jacob begon te handelen opgeslagen werden. Hij schafte ook een paard en wagen aan om zijn klanten nog beter te kunnen bedienen, en liet een grote weegschaal installeren om de wagens met aardappelen, graan, en suikerbieten te wegen. Het perceel kwam uiteindelijk bekend te staan als “het hof van Hordijk”.

Omdat de kosten voor het repareren van het rieten dak elk jaar hoger werden, liet Jacob in 1925 de grote schuur en een deel van de oude boerderij afbreken en vervangen door een nieuw bakstenen huis, met twee slaapkamers op de begane grond en twee op een bovenverdieping. Een andere grote verbetering was dat dit nieuwe huis, in tegenstelling tot de oude boerderij, elektriciteit en stromend water had. Maar net als de oude boerderij, had dit nieuwe huis ook een grote aangebouwde schuur voor de opslag van handelsgoederen.

In 1933 werd het overgebleven deel van de oude boerderij gesloopt, en werd er een tweede bakstenen huis gebouwd direct naast het eerste. Dit tweede huis, opgesplitst in twee woningen, werd gebouwd met behulp van Jacobs zoon Bas, die timmerman was. Deze extra ruimte was zeer welkom, aangezien Jacobs gezin zich nu snel uitbreidde. Meerderen van zijn kinderen waren inmiddels getrouwd, en sommigen hadden zelf ook alweer kinderen

Kort voor het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog namen twee van Jacobs zonen, Arie en Arend, de zaak over en bleven in de twee nieuwe huizen aan de Breestraat wonen, samen met hun respectievelijke gezinnen. Jacobs oudste dochter Jaantje, die ongetrouwd bleef, woonde ook nog in een deel van het tweede huis.

Leen was de eerste van de zes kinderen die Westmaas, en de Hoeksche Waard, voorgoed verliet. Na het behalen van zijn diploma voor onderwijzer heeft hij op verschillende scholen in Zuid-Holland en Zeeland gewerkt. De jongste zoon Bas, de timmerman, kwam voor een vaste baan in de buurt van Amsterdam terecht, en dochter Marijntje zou uiteindelijk met haar echtgenoot en kinderen naar Canada emigreren.

Drie van Leens eigen kinderen hebben ook nog tijdelijk aan het Hof van Hordijk gewoond, bij hun ooms en tantes. De twee huizen, hoewel inmiddels gerenoveerd, staan nog steeds heel herkenbaar op dezelfde plek aan de Breestraat. De graven van Arie en Arend Hordijk en hun echtgenoten zijn ook nog te vinden op de lokale begraafplaats. Een aantal van hun nakomelingen wonen momenteel nog steeds in Westmaas.

Referenties

1. K. A. H. W. Leenders. Landschapsgeschiedenis van de Hoekse Waard. 27 mei 1999.
2. R. Stenvert, C. Kolman, S. van Ginkel-Meester, E. Stades-Vischer, S. Broekhoven and R. Rommes. Monumenten in Nederland. Zuid-Holland. Waanders Uitgevers, 2004.
3. M. Reedijk-Hordijk. The Story of my Life. Eigen uitgave, 1994.
4. L. W. Hordijk. Geschiedenis en Genealogie van de Families Hordijk, Deel 1: Inleiding. Eigen uitgave, 2023.