Overzicht: maritiem-industrieel erfgoed tussen Gorinchem en Hoek van Holland

Locaties en verhalen per gemeente

• Gorinchem
  • Industrieel erfgoedroute Gorinchem (IZI-travel route)
  • De Stichting Erfgoed De Vries-Robbé zet zich in voor het behoud van het erfgoed dat gerelateerd is aan de voormalige constructiefirma De Vries Robbé. Zie ook dit verhaal over de firma.
  • De bedrijfshal van Mercon, een gemeentelijk monument
  • Een podcast over Damen Shipyards in het Engels, genaamd On Course
  • Het Gorcums Museum is een historische én eigentijds museum waar geschiedenis en kunst tot leven komt.
• Hardinxveld-Giessendam
  • Damen Shipyards, aan de Rivierdijk 544
  • Directievilla’s: zie bv boek De Merwedezone in bedrijf van Joke Kramer over de geschiedenis van het gebied en de bijzondere woonhuizen of haar verhaal De hoge heren van de Merwedezone
  • Hardinxveld is gelegen aan de Merwede en een plek met zeer oude bewoning.
  • In Museum De Koperen Knop is meer over de geschiedenis van de streek te vinden.
  • Werf Neptune. Voorganger is scheepswerf de Merwede (1902). Je vindt er nog de loods uit 1935, inclusief loopbrug en loodsen grenzend aan het voetgangerspad en twee kranen. Dorpsbehoud Hardinxveld-Giessendam heeft in maart 2025 het kunstproject ‘Contragewicht van oude torenkraan’ gerealiseerd.
• Sliedrecht
  • Nationaal Baggermuseum, te vinden in een prachtig historisch pand aan de Molendijk in Sliedrecht. Hier maak je kennis met het heden en het verleden van de baggerindustrie in de bakermat Sliedrecht. In de WoW-keet naast het museum werken leerlingen, studenten, bedrijven en onderzoekers samen aan innovaties.
  • Het Sliedrechts Museum vertelt het historisch verhaal van Sliedrecht en zijn bewoners, ook de latere nieuwkomers!
  • Scheepswerf De Klop was een voorloper van IHC Merwede
  • Directievilla's (zie Hardinxveld-Giessendam) en het verhaal van Joke Kramer over de Hoge heren van de Merwedezone. 
  • Aan de Rivierdijk 470 vind je de villa van de baggeraarsfamilie Prins. Dit is een rijksmonument. 
  • Beleef het industriële erfgoed van Sliedrecht via een wandelroute door het baggerdorp
• Dordrecht
  • Binnenvaartcentrum en Binnenvaartmuseum, aan boord van de duwboot Siegfried.
  • De Biesboschhal is het laatste restant van de voormalige scheepswerf De Biesbosch (1917-2000), gelegen op de ‘Kop van de Staart’. De Staart is de naam van het eiland/ woonwijk tussen de Merwede en het Wantij.
  • Leefwerf De Biesbosch. Voormalig industriegebied in herontwikkeling, met oog voor ecologie en duurzaamheid. Ook zijn er diverse schepen afgemeerd en te bezoeken, zoals de zogeheten Franse motor en het Zwarte Zwaantje.
  • Het befaamde Drie-rivierenpunt in Dordrecht, waar de Merwede splitst in de Noord en de Oude Maas. Een belangrijk knooppunt in de Hollandse delta.
• Papendrecht
  • Scheepsreparatiewerf Versteeg, een maritiem bedrijf dat nog altijd een bloeiend bestaan leidt.
  • Historisch dijktracé langs de Noord, een gebied met 900 jaar geschiedenis.
  • Museum Stichting Dorpsbehoud vertelt het verhaal van Papendrecht, in het voormalige politiebureau.
  • De stichting Historische Verbrandingsmotoren Papendrecht (SHVP) heeft als doelstelling het behoud van een zeer bijzonder technisch historisch erfgoed in Nederland.
• Zwijndrecht
  • Diverse scheepswerven, o.a. de bakermat van de Kooiman Marine Group, de oudste scheepswerf van 
  • Watertoren Zwijndrecht, een gerestaureerd monument uit de late 19de eeuw.
  • Schokbeton was een Zwijndrechts bedrijf met een uniek product, dat bij toeval is ontdekt. Het succes leidde tot een internationale vermaardheid. Beelden zijn te vinden op Regionaal Archief Dordrecht.
• Hendrik-Ido-Ambacht
  • Scheepssloperijen Noordoevers en aan de Rietbaan. De sloperijen zijn inmiddels verdwenen, maar er wordt aan gewerkt om nog enkele overblijfselen te bewaren als erfgoed.
  • Sophiapolder, eilandje tussen de Noord en de Rietbaan. bereikbaar via een pontje. In beheer bij het Zuid-Hollands Landschap en door deze organisatie ontwikkeld tot natuurgebied.
  • De Noordkade (v/h het Waterbusplein) halte waterbus en centrum voor maritieme industrie in ontwikkeling.
  • Het archief van de Scheepswerf Jonker & Stans, lopende over de jaren 1901-1985, bevat onder meer contracten, blauwdrukken, tekeningen, enzovoorts. Het archief bevat een groot aantal boeken met foto's van de gebouwde schepen en pontons. Beelden en informatie via he
• Alblasserdam
  • Nedstaalterrein, in herontwikkeling. Het terrein waar Nedstaal was gehuisvest ligt aan de rivier de Noord, ook wel Oude Merwede genaamd. Lees het verhaal van Joke Kramer over 'De Kabel (NedStaal)
  • De scheepswerven langs de Noord, waaronder werf Velrome
  • Het kranenlandschap. Bezoek ook de website van de Historische Vereniging West-Alblasserwaard. Zij onderhouden een beeldbank met mooi materiaal.
  • Huis van Zessen, een dijkwoning uit 1923, ontworpen door Cornelis van Eesteren en Theo van Doesburg in De Stijl, nu te bezoeken als museum.
  • Brug over de Noord, gebouwd in 1939. 
  • Wandelroute Industrieel Erfgoed Alblasserdam.
• Molenlanden (Kinderdijk)
  • Werelderfgoed Kinderdijk, wereldvermaard landschap met 19 poldermolens van de Nederwaard. Bezoekerscentrum en rondleidingen.
  • Nabij Kinderdijk vind je ook het terrein waar eens de scheepswerf en molenroedenfabriek van de Gebroeders Pot stonden
  • Mercon-Kloos, het verhaal over dit bedrijf is geschreven door Joke Kramer.
  • Royal IHC, de huidige naam van een reeks oudere voorlopers is nog altijd een belangrijk bedrijf voor de Nederlandse scheepsbouw en off-shore. Het hoofdkantoor staat in Kinderdijk en heeft vanuit de verte de vorm van een schip.
  • Villa van directeur L.J. Smit van scheepswerf Smit op de Puntweg 7, uit 1915. 
  • Verschillende wandel - en fietsroutes: Wandeling Kinderdijk (4,5 km) en Fietsroute Kinderdijk (Papendrecht – Alblasserdam, 45 km)
• Krimpenerwaard
  • Scheepswerf Joh. van Duijvendijk, een van de oudste werven van het land en de eerste voorzien van een dwarshelling. De herontwikkeling is in volle gang.
  • Stormpolder, ooit was dit een agrarisch gebied, maar al sinds de middeleeuwen was er ook industrie (steenovens). Nu een modern bedrijventerrein in ontwikkeling.
  • De Hollandse IJssel is zowel befaamd om industrieel als pre-industrieel erfgoed. In de steenovens in onder andere Klein-Hitland werden eeuwenlang gele ijsselsteentjes gebakken die over de hele wereld werden geëxporteerd.
• Krimpen aan den IJssel
  • Machinefabriek Bolnes was een Nederlandse gieterij en machinefabriek. De Motorenfabriek is er nog, maar tegenwoordig kun je op het eiland ook wandelen, dineren en overnachten in de oude directeurswoning onder de naam Zaag55. 
• Ridderkerk

  In Ridderkerk vind je vanaf halverwege de 19e eeuw rivieroever vol met industriën gerelateerd aan de scheepsbouw. De werven en fabrieken waren familiebedrijven. Het industrieel erfgoed van Ridderkerk vind je terug in deze inventarisatie. 

  • Eén van de scheepswerven in Bolnes was die van Boele (1854-1987). Er bestaat een digitaal museum over de werf. 
  • Er bevinden zich nog rijksmonumentale loodsen aan de Ringdijk en aan de Driekrivierenlaan.
  • Huys ten Donck, oorspronkelijk 17de-eeuwse buitenplaats met wandelpark. Tevens evenementenlocatie.
  • Aan de Ringdijk 466 staat een bijzondere monumentale villa in Chaletstijl, laten bouwen door de directeur van een scheepswerf. 
  • In Slikkerveer vond je de modelmakerij Dubbelman, die scheepsmodellen bouwde
• Rotterdam

  Rotterdam

  • De haven van Rotterdam is de grootste van Europa. Het Maritiem District in het centrum omvat de Oude Haven, Werf De Koningspoort, Wijnhaven, Gedempte Zalmhaven en Scheepvaartkwartier. De maritieme geschiedenis van Rotterdam is hier zichtbaar, zowel het verleden als het heden, terwijl je loopt of fietst tussen de immense woontorens, met het hoogste gebouw van Nederland (Zalmhaventoren, 215 meter).
  • Maritiem Museum, Leuvehaven. In de binnententoonstelling is er de komende jaren veel aandacht voor het maritiem-industrieel erfgoed. In de Buitenhaven zijn machines, schepen, de fameuze graanelevator nr 19 en een havenkraan te bewonderen. Ook is een rondvaart mogelijk door het Maritiem District. Het museum is een ERIH-locatie.
  • De Hef, eigenlijk de Koningshavenbrug, een voormalige spoorbrug waarvan de oudste delen uit 1878 stammen. De brug is nu buiten gebruik, maar vormt nog altijd een iconisch beeld van het oude Rotterdam.
  • Hotel New York op de Kop van Zuid (Wilhelminapier). Voormalig hoofdkantoor van de Holland Amerika Lijn HAL, nu hotel-restaurant. Zaalverhuur.
  • Wandel- en fietsroutes zijn er ook: 
    • Maritieme route langs Nieuwe Waterweg (wandelroute 4 km), Langs havens (wandelroute 6 km) en Hoek van Holland Route (wandelroute 10 km).
    • Fietsroute langs de Rotterdamse havens (53 km).

  Rotterdam-Zuid en Heijplaat

  • Rijnhaven, een van de oudste havens op Zuid. Nu in herontwikkeling, zal deels worden gedempt, met ruimte voor woningbouw.
  • De Fenix loodsen zijn ontstaan uit één loods, de San Franciscoloods, die in 1922-1923 werd gebouwd voor de boedelopslag van de Holland-Amerika Lijn (HAL). De Fenixloods II wordt een museum voor migratie en landverhuizen (opening in 2024).
  • Katendrecht, schiereiland en stadswijk tussen de Rijnhaven en de Waalhaven. Hier bevindt zich ook Huis Belvédère, Huis van Verhalen dat door middel van kunst, cultuur en (persoonlijke) verhalen zo veel mogelijk mensen met elkaar en met de stad wil verbinden.
  • SS Rotterdam, voormalig stoom-passagiersschip (1959) in dienst van de HAL. Het is beschikbaar voor zalenverhuur en als evenementenlocatie.
  • Heijplaat ligt zuidelijk van de Nieuwe Maas en wordt omringd door de Eemhaven in het westen en de Waalhaven in het oosten. De enige toegang over land is de Waalhavenweg vanaf het industrieterrein Waalhaven Zuid
  • De Rotterdamse Droogdokmaatschappij (RDM) was een belangrijke werf voor scheeps- en machinebouw, tot 1996. De locatie, nu de RDM Campus geheten, wordt herontwikkeld voor bedrijven, evenementen en zaalverhuur in o.m. het Directiegebouw en de Onderzeebootloods.

  Rotterdam-West

  • Historisch Delfshaven, diverse lokaties met erfgoed uit het pre-industriële tijdperk, horeca en jachthaven.
  • De voormalige Van Nellefabriek, gelegen aan de Delfshavense Schie. Industrieel monument en Unesco-Werelderfgoed. Evenementenlocatie en bedrijfsverzamelgebouw.
  • Merwehaven, oorspronkelijk een fruit- en stukgoedhaven tussen Rotterdam en Schiedam aan de Nieuwe Maas. Nu herontwikkelingsgebied met veel woningbouw.
  • Door Rotterdam-West, Schiedam en Vlaardingen zijn diverse fietsroutes uitgezet. Met rondje langs de Van Nellefabriek, natuur en industrie.

  Hoek van Holland

  • Maeslantkering/Keringhuis Expogebouw over de Maeslantkering, met bezoekerscentrum, rondleidingen en horeca.
  • Emmaboulevard, met schitterend uitzicht over de monding van de Nieuwe Waterweg. Parallel aan de Waterweg loopt het Calandkanaal.
  • Bezoekbaar in Hoek van Holland zijn o.a. Fort 1881 en het  Atlantikwallmuseum.
  • Het Kustverlichtingsmuseum is gevestigd in de oude vuurtoren ‘Het hoge licht’.
  • Of bekijk deze maritieme route (een tip van de historische vereniging Hoek van Holland)

  Pernis

  • De meeste wandelaars zijn wel bekend met de Groene Wissels, routes die starten en eindigen op een treinstation en/of een andere OV-halte. Eens een keer wat anders dan wandelen door de natuur? Bekijk de Groene Wissel Pernis, langs containerterminals en petrochemische industrie.  
• Schiedam
  • Nationaal Jenevermuseum, aan de Lange Haven. Over de geschiedenis van de jeneverindustrie, met proeverijen en andere evenementen.
  • Stedelijk Museum, gewijd aan moderne en hedendaagse kunst, met daarnaast aandacht voor stadsgeschiedenis.
  • Maasboulevard, wandelpark met uitzicht over de Nieuwe Maas.
  • Bezoek de twee indrukwekkende historische fabriekscomplexen aan de Buitenhaven. De Glasfabriek (woon-, beleef en werkgebied) en Kunstencentrum de Sodafabriek
  • Werf Gusto was een metaalbewerkingsbedrijf voor scheepsbouw en machinebouw en een constructieafdeling, van 1905 tot 1978/1987. Ook is er een digitaal scheepsbouwmuseum
  • Door Rotterdam-West, Schiedam en Vlaardingen zijn diverse fietsroutes uitgezet, zoals dit rondje langs Van Nelle, natuur en industrie.
• Vlaardingen
  • Museum Vlaardingen, museum over verleden en heden van de stad Vlaardingen. Voorheen exclusief gericht op de visserij, maar tegenwoordig een 'algemeen' stadsmuseum.
  • Zeillogger Balder en de reconstructie van de middeleeuwse Stadskraan, gelegen direct vóór het Museum Vlaardingen.
  • Het Scheur, de naam voor het water tussen Nieuwe Maas en Nieuwe Waterweg. Vlaardingen en Maassluis liggen aan het Scheur, Schiedam aan de Nieuwe Maas, Hoek van Holland aan de Nieuwe Waterweg.
  • Aan het Scheur, buitendijks, liggen de terreinen van de voormalige Koningin Wilhelminahaven, een gebied waar druk wordt gewerkt aan herontwikkeling. Probleem hierbij is het regelmatig terugkerende hoogwater waardoor de kades blank komen te staan.
  • Door Rotterdam-West, Schiedam en Vlaardingen zijn diverse fietsroutes uitgezet. Met rondje langs Van Nellefabriek, natuur en industrie.