Een Joodse vrouw viert de Bevrijding in Leiden en Den Haag

Zij was haar dagboek al begonnen in 1939 en ging er mee door tot 1946. Omdat het onvolledig was heeft zij het op latere leeftijd (in 2012) aangevuld met herinneringen en met delen uit de brieven aan haar vriend Max (Mordechai) Lipschutz, die zij direct na de bevrijding had leren kennen. Lipschutz was een Joodse Nederlander uit Palestina die als militair deel uitmaakte van de Prinses Irene Brigade. Cecile’s dagboek is uitgewerkt en via internet toegankelijk gemaakt door haar zoon Dan’el Kahn.

Mijn naam is Cilly Kanner. Bij m'n geboorte werd ik Cirelea genoemd volgens het oude gebruik naar een overleden overgrootmoeder, die Cirel Lea heette. Bij een les in de Engelse taal zei de leraar "Cilly don't be silly". Als je je aan een vreemde voorstelt, kun je moeilijk zeggen "hello I am silly". Nu ik dit wist, heeft iedere nieuwe kennis van mij gehoord, dat ik Cecile heet. Een paar jaar lang was mijn naam Corrie Verschoor. […]

Op een zonnige ochtend in mei zat ik in de achtertuin aardappels te schillen. Kerkklokken begonnen te luiden. Mevrouw zei, dat geallieerde troepen door Leiden trokken. Ik wou gaan kijken, maar mocht niet. Eerst moesten de aardappels klaar geschild. Daarna mocht ik weg en rende naar een straat, waar veel volk stond te kijken naar doortrekkende troepen. Op alle voertuigen hingen lachende meisjes en jongens, omstanders klapten in de handen. Ik stond daar tussen de menigte in mijn dienstmeisjesschort naar onze bevrijders te kijken. Diepe dankbaarheid in het hart. Alle angst van al die jaren zakte weg en opeens kwam ook mijn goede gehoor terug. Toen de troepen, in dit geval de Irene Brigade, uit het zicht waren op weg naar Den Haag, wandelde ik terug naar m'n werk. Ik deelde mijn Mevrouw mee, dat ik niet echt Corrie Verschoor was, maar Cilly Kanner. Ze werd bleek om haar neus van de schrik, dat ze een Joods meisje zonder het te weten in huis had gehad. Tegelijkertijd zei ik haar, dat ik van nu af aan weer terug naar mijn HBS zou gaan en dus niet meer bij haar bleef werken. Dat speet haar erg want zei ze woordelijk tegen mij “zo'n goed dienstmeisje heb ik nog nooit gehad”. In dankbaarheid denk ik nog steeds aan dat gezin terug, waar ik zo goed leerde om huishouding te doen. Men vergeve me dat ik noch het adres noch de naam van dat gezin meer weet.

Herinneringen aan de Bevrijdingsdagen

Door het vele uitgaan heb ik er nooit over geschreven. Flarden van mijn herinneringen volgen nu in 2012.

In Leiden hadden winkels niks te koop, alleen te ruil. Pa durfde de straat niet gelijk op omdat hij bang was voor geen echte bevrijding.

Ik zag een groot metalen gevaarte met punt, kennelijk nog een V om Londen mee te bombarderen. Ook zag ik met veel volk er om heen een meisje op een stoel zitten, waar ze kaalgeschoren werd als straf voor het lopen met de bezetter. De moffensoldaten zelf moesten bij elkaar opgesloten achter een hek hun lot afwachten.

Een Canadees pikte me op straat op en trok me in het donker achter een kiosk op de Rijnsburgerweg. Hij opende opeens zijn broek en trok z’n piem eruit. Ontzet riep ik in het Engels ‘wat zouden je moeder en je zuster daarvan zeggen’ en rende weg. De volgende Canadees leek op Clark Gable. Zijn naam was Ross en hij was heel lief tegen me en gaf me van alles. Zelfs nadat ik hem zei, dat men in Nederland het gezegde ‘niks voor niks’ heeft en ik mezelf bewaarde voor de man, waarmee ik zou trouwen. Hij liep met mij door Leiden, bewonderd door andere Canadezen, omdat hij veel ouder was dan ik. We hebben wel veel gezoend en zo, in het donker met alles aan, staande voor de afscheidsdeur.

In Den Haag was de bioscoop op het Spui een ENZA-theater* geworden, dus alleen voor soldaten met meisje, zodat er altijd rijen buiten stonden om opgepikt te worden voor een voorstelling. Bij het Malieveld lagen bendes paren op de grond zich onbehoorlijk te gedragen. Er waren op straat ook veel dronken soldaten, die er kotsten. Lopend met pa in Den Haag, zag hij een Irene-soldaat op de motor, die hij al in Leiden ontmoet had. Hij stelde me voor en zei dat de soldaat met me uit mocht gaan omdat hij al getrouwd was. Zijn naam was Abbie Lipschutz. Op z'n motor reden we naar onbewoond Scheveningen om naar de bunkers aan zee te kijken. Hij nam me naar de Enza mee om Jehudi Menuhin viool te horen spelen. Ik nodigde hem uit op mijn schoolbal te komen want er was een tekort aan jongens. Hij zei dat hij z'n neef Max mee bracht want zelf kon hij niet zo goed dansen. Ik had als partner Jan Mosterman en mocht de mooie jurk met een mouw van z'n moeder aan.

Koningin Wilhelmina was nog niet terug in Nederland. In haar kasteel 'Huis ten Bosch' woonden Irene-soldaten. Daar liep ik met Max op een mooie zomeravond, zijn arm om me heen. Hij zong het lied ‘You made me love you’.

Uit potloodkladjes en brieven aan Max

Laat ons nu leven, genieten onze jeugd!

Zondag 11 Juni 1945.

Vandaag, op weg naar school, zag ik de eerste tram, die weer door Den Haag reed. Het was een leuk gezicht omdat de tram met vlaggen versierd was. Niet dat de trams de hele dag door rijden! Alleen tot half elf 's morgens en daarna 's middags weer van half vier tot zeven uur.

Maandag 12 Juni 1945.

Vanavond was er weer dansen in dezelfde straat als zaterdagavond. Het was gecostumeerd en ik ging verkleed als cowboy. Hoewel ik geen prijs kreeg, was het toch leuk. Jammer genoeg regende het de hele avond en zodoende moesten we in de regen dansen en werden kletsnat. Om twaalf uur 's nachts ging ik naar huis.

Dinsdag 13 Juni 1945.

Vanavond kreeg ik scheikunde bijles van Emil Kanner. Verder ontmoette ik m'n vroegere leraar Nederlands, Boutelje, en de oorarts, Breedtveld. Ze waren blij me weer terug te zien. Het leven is nu erg makkelijk vergeleken met de tijd, dat de Duitsers hier waren. En als ik de verhalen hoor van die jongen, Tiek Auerbach en van mevrouw Gazan, dan dank ik de hemel voor het geluk, dat ik had. Die mensen komen uit Auschwitz, Oranienburg, Dachau en Buchenwald. Dat zijn de concentratiekampen. En als zij vertellen hoe mensen werden gedood, dan kun je nauwelijks meer ademhalen. Vooral omdat het maar een haartje had gescheeld en zoiets was ook mij overkomen.

29 Juni 1945.

Vanavond hoorde ik de beste violist van de wereld, Jehudi Menuhin. Het is onvoorstelbaar, dat een mens zo kan spelen. Als ik naar zijn muziek luister, verdwijnen alle zorgen en ik voel me een goed en gelukkig mens.

Donderdag, 1 Augustus 1945.

Op het laatste schoolbal leerde ik de Irene-soldaat Max Lipschutz kennen. We gaan dag in dag uit met elkaar en ook logeerden we vijf dagen lang op een schuit op de Kaag, samen alleen. Vandaag is hij met veertien dagen verlof naar Brussel en dan gaat hij weg, terug naar Palestina. Waarom ik over Max schrijf? Ik voel, dat hij de juiste persoon voor mij is. Sterk, groot, warm! Hij zegt van mij te houden. Wel, misschien is hij verliefd. Dat is een voorbijgaande gekheid. Ik ben niet verliefd. Ik voel me zo veilig en rustig bij hem. Hij weet hoe met me om te gaan en in de onevenwichtige toestand, waarin ik me bevind, heb ik hem nodig. Werkelijk nodig! Maar om m'n eigenwaarde te vinden, zie ik in dat ik alleen moet blijven. En als ik een beetje meer mens geworden ben, misschien is er dan nog het geluk voor me weggelegd bij Max te mogen komen en hem te mogen liefhebben.
[…]

In 1946 trouwde Cecile Kanner met Max Lipschutz en samen emigreerden zij datzelfde jaar naar Israel. Max sneuvelde tijdens de Arabisch-Israëlische oorlog van 1948 en ligt begraven in Tel Aviv. Cecile keerde daarop terug naar Nederland. Zij trouwde in 1952 met scheepvaartondernemer Hans Kahn en emigreerde op latere leeftijd nogmaals naar Israel.