‘Alles voor Hem!’: Een criminele profeet in Zuid-Holland

Hannelore van Otterloo is pas twee als haar ouders haar meenemen naar een huiskamerbijeenkomst van de Gemeente Gods in ’s-Gravendeel, waar ene Sipke Vrieswijk voorgaat. Hannelore’s moeder Julia is dan al enige tijd zoekende, een collega wijst haar de weg en ze voelt meteen dat Vrieswijk door God is gezonden. Hannelore is nog te jong om dat allemaal te begrijpen. Als vrouwen ter aarde storten nadat Vrieswijk ze de hand heeft opgelegd vindt ze dat wel raar. Maar er is ranja en er zijn koekjes. Het duurt alleen erg lang als Vrieswijl aan het woord is. Hij kan uren spreken over zijn eigen bekering en zijn ontmoetingen met Jezus. Julia en haar man Gert gaan daarna steeds vaker naar bijeenkomsten en Bijbelstudie, waar Vrieswijk zijn volgelingen urenlang de profetieën die hij heeft ontvangen laat opschrijven.
‘Ik ben de Waarheid, de enige Waarheid en niets anders dan de Waarheid.’ Daar komt het uiteindelijk allemaal op neer. Gert laat zich net als Julia dopen, en raakt ook steeds verder verstrikt in Vrieswijks net. Week in, week uit rijden ze van Krimpen naar ’s Gravendeel en vele uren later weer terug. Voor de kinderen is dat eigenlijk te vermoeiend, maar Vrieswijk roept en Julia gehoorzaamt.

Demonen

De invloed van Vrieswijk op zijn kudde wordt groter en groter. ‘We strijden een vermoeiende en spannende strijd tegen demonen,’ preekt hij. ‘Wie niet mee wil in de Waarheid kan vertrekken.’ De Gemeente Gods doet wat hij verlangt. Ook als hij een profetie krijgt over door de Duivel bezeten meubilair en kostbaarheden. Of de gemeenteleden dat maar even willen inleveren. Net als tien procent van hun inkomen, en liefst meer. Bezit staat trouwens alleen maar in de weg bij een relatie met God, dus de bankrekening van de Gemeente dijt gestaag uit.
Wie in gebreke blijft krijgt dat in de samenkomsten te horen. Vrieswijk gooit mensen er ook zomaar uit. Scheidt echtgenoten en kinderen van hun ouders. Zorgt er ook voor dat de gemeenteleden steeds minder met mensen van buiten in contact komen, want die kunnen je besmetten met het kwaad. Dan val je buiten de boot als Christus terugkeert, en dat wil niemand. Zelfs als een gemeentelid bericht krijgt dat zijn moeder is opgenomen in het ziekenhuis mag hij haar niet bezoeken. Hij zou eens een occulte besmetting kunnen oplopen.

In ’s-Gravendeel krijgen ze zo langzamerhand genoeg van wat er bij die vreemde sekte
gebeurt. Iedere zondag fout geparkeerde auto’s, een hels kabaal, het dorp gonst van de geruchten. Voor de eigenaar van het huis waar de bijeenkomsten worden gehouden, ooit een volgeling van Vrieswijk, voldoende aanleiding om de huur op te zeggen.
Daarmee is de Gemeente dakloos, maar nog niet verslagen. Ze gaan op zoek naar een nieuw kerkgebouw, liefst met een woning erbij voor Vrieswijk, zijn vrouw Trijntje en zijn zoon Folkert. Bidden helpt uiteindelijk, als een goddelijke openbaring Vrieswijk in 1983 naar een voormalig klooster leidt in Velddriel, gemeente Maasdriel, in de Bommelerwaard. De vraagprijs is wel wat boven budget, het resterende bedrag brengen de leden van de Gemeente op, door al het geld wat ze nog hebben over te maken. Wie minder bedeeld is kan een bijdrage leveren in natura, door mee te helpen bij de verbouwing.

‘De hel wacht op je’

Achter de hoge en dikke muren van het klooster wordt Vrieswijks greep op zijn kudde steeds sterker. Hij deelt willekeurige straffen uit. Ook Trijntje wordt niet gespaard. Ze moet plaats maken voor het trouwe gemeentelid Aagje en wordt meedogenloos kapot gemaakt. Steeds een ander lid krijgt de opdracht om midden in de nacht in het pikdonker haar kamer binnen te gaan en haar een verwensing naar het hoofd te slingeren, telkens op een ander tijdstip.

‘De hel wacht op je.’
‘Jouw doodskist staat al klaar.’
‘Dit is je laatste nacht.’

Een gemeentelid moet met een doek over zijn hoofd en een groot kruis op zijn rug haar dood aankondigen. Op zaterdagochtend stopt een lijkwagen voor het klooster, waaruit een witte doodskist wordt geladen. Een bloemist uit Kerkdriel levert een enorm boeket witte bloemen af. ‘Voor mevr. Vrieswijk.’

De kerkdiensten verliezen hun vaste begintijden. Te pas en te onpas werden de gelovigen naar de kerkzaal geroepen, waar ze maar moeten afwachten of de Broeder wel komt. Vrieswijk heeft daarvoor een teken nodig van God. Soms blijft hij weg, dan wachtten ze een hele dag voor niets. Het komt voor dat iedereen al naar huis is, als ze laat in de avond terug moeten komen, met hun kinderen en Vrieswijk tot diep in de nacht preekt.
Die ene keer is het ook echt wel een zaak van groot belang. God heeft Vrieswijk bevestigd dat hij daadwerkelijk een profeet is. De kudde vindt het prachtig. Om half vier in de ochtend liggen ze eindelijk weer in bed.

Niets lijkt Vrieswijk te kunnen raken. Familie van gemeenteleden demonstreren voor het klooster en trekken heel wat mediabelangstelling. Vrieswijk geniet en staat iedereen te woord. Zijn boodschap wordt gehoord. Zelfs de wetenschap heeft interesse. Maar langzaam verschijnen er barsten in zijn pantser. Bij de Belastingdienst komen anonieme tips binnen over giften aan de Gemeente Gods die niet pluis zouden zijn. De Kinderbescherming legt een bezoek af. Vindt niets dat tot zorgen zou kunnen leiden, maar toch. Vrieswijk is op zijn hoede. In Papendrecht wordt een huis is gereedheid gebracht voor de Gemeente Gods.
Als Vrieswijk en Aagje met Hannelore en andere uitverkorenen naar Israël reizen, het beloofde land, legt de fiscus beslag op het klooster en de inventaris. De Gemeente Gods moet uiterlijk 1 december 1992 het pand verlaten.
Tot twintig gemeenteleden gaan naar Papendrecht, waar ze bijna klaar zijn met verbouwen. In drie kleine slaapkamers slapen ze met drie of vier mensen, zij aan zij, op zolder is plek voor zeven vrouwen, waarbij de meesten een bed moeten delen. Niemand die daarover klaagt.
Dat doen de buren wel. Telkens weer bellen ze de politie. Geruchten doen de ronde over het gebruik van verdovende middelen en het binnendragen van verdachte spullen. De ramen zijn volledig geblindeerd, dat lijkt verdacht. Maar nooit is er voldoende aanleiding om in te grijpen.

Misbruik en ontvluchting

Vanuit Israël reizen Vrieswijk en zijn getrouwen naar Zweden, waar ze het land uit moeten wegens gebrek aan een visum, en uiteindelijk naar Cyprus. Hannelore reist mee, ze deelt vanaf haar elfde, steeds vaker het bed met de Profeet, wordt telkens opnieuw dronken gevoerd en moet de joints meeroken die rondgaan in Vrieswijks slaapkamer. Om niet zwanger te worden slikt ze soms wel vier anticonceptiepillen tegelijk.
Intussen wordt in Nederland het net gespannen. Een oplettende politieman bijt zich als een pitbull vast in de zaak. Dat Vrieswijk het bed deelde met volwassen vrouwen kan hem niet worden verweten. Van verkrachting is juridisch geen sprake. Wel van kindermisbruik, en dat is voldoende voor het uitvaardigen van een ‘aanhoudingsbevel buiten heterdaad’ voor Sipke Thomas Vrieswijk.

Politie en justitie maken een plan om Hannelore uit Vrieswijks klauwen te redden, samen met de autoriteiten in Cyprus. Die verklaren haar verblijfsvergunning ongeldig, ze moet terug naar Nederland om een nieuw visum aan te vragen. Op Schiphol brengt de marechaussee Hannelore via een zijuitgang naar buiten, waar een auto staat die haar naar familie in Vriezenveen brengt, terwijl gemeenteleden haar in de ontvangsthal staan op te wachten.

Ze gaat bij een oom en tante wonen, went heel erg langzaam aan het gewone leven, en troost zich met de gedachte dat ze al zeventien is. Nog een jaar, dan is ze meerderjarig en kan niemand haar meer tegenhouden als ze terug wil. Zelfs haar nieuwe vriendje Eduard niet. Ze heeft haar zinnen gezet op het huis in Papendrecht, waar ze haar oude leven binnen de Gemeente Gods weer kan oppakken.
Een hulpverlener zet langzaam maar zeker haar denken op een ander spoor. Ze leert van haar dat wat er in de sekte gebeurde niet haar schuld is. Ook leert ze inzien dat ze geen schuld heeft aan de keuzes die haar ouders hebben gemaakt. Ze begrijpt dat ze niets te vrezen heeft, dat God altijd met haar is, en dat er mensen zijn die haar beschermen. Haar oom en tante laten haar zien hoe het gewone leven er uit ziet, vol zorg en liefde. Dat geeft de doorslag.

Psychotisch

Justitie opent een klopjacht op Vrieswijk en Aagje, die in Engeland worden opgepakt en uitgeleverd aan Nederland. De politie doet ook een inval in Papendrecht. Vrieswijk wordt onderzocht en blijkt psychotisch te zijn en leidt aan godsdienstwaanzin. Hij wordt ontoerekeningsvatbaar verklaard en verdwijnt in de Mesdag-kliniek.
Hannelore trouwt met Eduard, samen krijgen ze vier kinderen. Ze probeert een laatste keer met Vrieswijk in contact te komen, om hem te vertellen dat ze hem vergeeft, maar dat mislukt. Een ontmoeting met Aagje leidt er toe, dat Hannelore haar vergeeft en daarmee ruimte krijgt om verder te leven.

Op vrijdagavond 18 januari 2019 overlijdt Sipke Thomas Vrieswijk, zonder ook maar een seconde spijt te hebben gehad over wat hij heeft aangericht. Vijf dagen later wordt hij ter aarde besteld op Algemene Begraafplaats Papendrecht, in de schaduw van een flatgebouw. Drie getrouwen volgen de baar. De nacht ervoor heeft het gesneeuwd. De wereld, die niet langer de wereld van Vrieswijk is, kleurde wit. Het is koud en guur. Langzaam laten de dragers de kist in de bevroren aarde zakken. De drie zusters, het laatste restant van de Gemeente Gods, blijven alleen aan de rand van het graf achter.

Hoe het verder ging met Hannelore

‘Ik kan er nu gewoon over praten. Het doet geen pijn meer. Het kost me alleen wel veel energie’, zegt Hannelore in een interview met het blad FTM, kort na het verschijnen van het boek dat Frank Krake over haar schreef. ‘Pas later, toen ik niet meer in de sekte zat, kwamen de pijn en het verdriet erover. Het me vies voelen. De schaamte over wat er met me was gebeurd.’ Belangrijk voor dat proces waren de pogingen om Vrieswijk te confronteren, ook al mislukten die: ‘Ik ben blij dat ik voor zijn dood toch nog een keer geprobeerd heb om contact met hem te krijgen. Het is goed zo.’
Dat boek was voor Hannelore erg belangrijk, zegt Krake in Paravisie: ‘Letterlijk zei ze: “Wanneer er ook maar één persoon is die door het lezen van dit boek afziet van toetreding tot een sekte, dan is mijn missie geslaagd.” Een inspiratie voor anderen, dat is wat Hannelore bovenal wil zijn. Want, zo stelt ze: “Als het mij, met mijn enorme rugzak, lukt om
gelukkig te zijn, dan moet iedereen dat kunnen”.’

‘Mijn tante gaf mij richting’, vertelt ze aan het magazine Fier! over haar eerste maanden buiten de sekte , ‘zij en haar gezin leerden me weer te leven. Ik ging mee in hun dagelijkse ritme en mijn tante moedigde me aan om dingen te doen, om te onderzoeken én om mijn grenzen aan te geven. Het moment dat ik ontdekte dat ik gewoon mocht zeggen dat ik helemaal niet van sinaasappels hou, was heel bijzonder. Eerder had ik ze altijd braaf opgegeten omdat ik dacht dat het zo hoorde.’

De vragen bleven, maar daar kon ze goed mee omgaan: ‘Hoe nu? Hoe hoor je je leven dan wél te leven? En kan ik dit allemaal wel? Maar die spanning was voor mij veel gemakkelijker te hanteren dan de spanning van de sekte, omdat er in mijn nieuwe wereld veel meer vreugde en ontspanning was. Ik kreeg geen straf als ik iets onhandigs deed, er was niemand die me kleineerde. En zo kreeg ik steeds meer de indruk dat de wereld buiten de gemeente helemaal zo slecht niet was.’

‘Vrienden maken en mensen vertrouwen vond ik nog het moeilijkste’, zegt ze in een interview in Mijn Geheim. ‘Echte liefde en vriendschap ontdekken was de grootste uitdaging. Eigen keuzes had ik nooit gemaakt, alles werd voor me besloten, het was heel moeilijk om voor mezelf te denken en te voelen. Ik heb er járen over gedaan om mezelf te worden.’

‘Nadat ik uit de sekte was bevrijd en bij mijn oom en tante woonde, ontmoette ik voor het eerst na tien jaar mijn zusje. Ik was zeventien toen ik haar weer zag, zij inmiddels vijftien. In het begin was het vreemd om met elkaar te praten. Je weet dat je zusjes bent en we wilden ook echt wel allebei de band herstellen, maar we hadden eigenlijk maar een heel klein
stukje jeugd samen gedeeld, een stukje dat we ook nog eens heel anders beleefd hadden. Praten over de sekte deden we niet veel, we hadden ieder onze eigen gedachten en gevoelens
daarover, maar ook dit contact werd hersteld.’

‘Twee maanden nadat ik uit de Gemeente Gods was gekomen, kwam ik mijn man tegen.
Hij is de liefde van mijn leven en de vader van onze vier prachtige kinderen. (…) Wat echte liefde was, wist ik niet, maar ik voelde toch meteen dat dit anders en oprecht was. Zoals liefde moest zijn.’

‘Gelovig ben ik nog steeds, we gaan iedere week naar de kerk met het hele gezin. Ook
onze kinderen gaan met plezier mee. Het geloof is altijd een zekerheid voor mij geweest, aan God heb ik nooit getwijfeld. Voor mij betekent geloven omzien naar elkaar. Deze manier van geloven is totaal iets anders dan wat ik destijds had ervaren in de Gemeente Gods.’

Bronnen

Frank Krake – Hannelore, het meisje uit de sekte 

Reformatorisch Dagblad

NRC Handelsblad

FYM

Boekenkrant

Fier!

Antilliaans Dagblad

Mijn Geheim