Naar overzicht

Een monument voor Nicolaus Cruquius

Nicolaus Samuelis Cruquius (1678–1754) was een Nederlandse landmeter waterbouwkundige, cartograaf en meteoroloog. Hij was beroemd om zijn nauwkeurige weermetingen, en geldt als een van de grondleggers van de meteorologie. Sommige van zijn plannen, waaronder de drooglegging van de Haarlemmermeer en de doorgraving van de duinen bij Hoek van Holland, zijn pas decennia na zijn overlijden gerealiseerd. In Hoek van Holland wordt door een aantal inwoners gepleit voor een monument ter nagedachtenis aan zijn werk en nalatenschap.

Het leven en werk van Nicolaus Cruquius

Cruquius, geboren als Nicolaas Kruik op West-Vlieland, bracht zijn jeugd door in Delft. Hij werkte aanvankelijk als landmeter en ontwikkelde zich tot een gerespecteerde cartograaf. Naast zijn werk als landmeter was hij ook astronoom en meteoroloog. Hij begon in 1705 met systematische weermetingen, waarmee hij een van de grondleggers van de moderne meteorologie in Nederland werd. Dankzij hem is Nederland in dit opzicht uniek, omdat in geen enkel ander land zo lang achtereen zonder onderbreking het weer is gemeten

Ook zijn plannen voor grote waterbouwkundige projecten waren vooruitstrevend. Hij stelde onder meer voor om de Haarlemmermeer droog te maken en een uitwateringssluis bij Katwijk aan te leggen. Hoewel deze ideeën in zijn tijd niet werden uitgevoerd, legden ze de basis voor latere projecten.

Cruquius stierf in 1754, en zou teleurgesteld zijn dat zijn plannen geen steun hadden gekregen. Hij bracht zijn laatste jaren door in Spaarndam, waar hij werkte voor het Hoogheemraadschap Rijnland.

Het Cruquiusgemaal

Een van de meest bekende erfenissen van Cruquius is het gemaal dat naar hem is vernoemd: het Cruquiusgemaal. Dit stoomgemaal, gebouwd in 1849, speelde een cruciale rol bij de drooglegging van de Haarlemmermeer, een project dat hij al in de 18e eeuw had voorgesteld.

Het Cruquiusgemaal is een van de drie gemalen die werden gebruikt om het Haarlemmermeer leeg te pompen, samen met De Lynden en De Leeghwater. Het gemaal bevatte destijds de grootste stoommachine ter wereld, met een cilinderdiameter van ruim 3,5 meter. Tegenwoordig is het gemaal een museum en een Rijksmonument, dat bezoekers een inkijk geeft in de geschiedenis van waterbeheer in Nederland.

Door Hanno Lans - Gemaal De Cruquius, CC BY 2.0

Cruquius als meteoroloog

Cruquius is niet alleen bekend om zijn waterbouwkundige plannen, maar ook om zijn bijdragen aan de meteorologie. Hij was een van de eersten die systematische weermetingen uitvoerde in Nederland. Hij begon al in 1705 met het dagelijks registreren van temperatuur, luchtdruk, neerslag en vochtigheid. Zijn gegevens vormen de basis voor de langste ononderbroken reeks van meteorologische metingen ter wereld.

Hij experimenteerde met verschillende meetinstrumenten, waaronder een luchtthermometer en een spons aan een balans om vochtigheid te meten. Vanaf 1727 gebruikte hij de Fahrenheit-schaal.

Cruquius pleitte bij de Staten van Holland voor een centraal instituut voor meteorologie, maar zijn verzoek werd afgewezen. Pas in 1854 werd het Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut (KNMI) opgericht, een initiatief dat sterk doet denken aan Cruquius’ ideeën.

De Krukiuskaart

In 1701 gaf een Commissie van hoogheemraden van Delfland aan de gebroeders Jacob en Nicolaes Cruquius opdracht om een kaart van het beheergebied van het hoogheemraadschap te vervaardigen. De broers hebben er zo'n tien jaar over gedaan om het gebied te meten. De kaart is één van de vroegste voorbeelden van een metrieke schaal. Op de kaart zijn alle dijken, polderkaden, sluizen, boezemkanalen, polderwatergangen, molens, bruggen en de perceelsindeling van het gebied zeer gedetailleerd te zien. De volledige kaart is te bewonderen in de centrale hal van het Hoogheemraadschap van Delfland in Delft.

De Kruikiuskaart, Kaart van Delfland in 1712

Het monument in Hoek van Holland

Het voorgestelde monument in Hoek van Holland is bedoeld om Cruquius’ bijdragen aan de Nederlandse waterhuishouding te eren. Hoewel zijn naam voorkomt in de Cruquiusweg, is er in de regio weinig bekend over zijn leven en werk. Vooral het feit dat Cruquius voorstelde de duinen bij Hoek van Holland door te graven - een voorloper op de plannen van Pieter Caland voor de Nieuwe Waterweg - is volgens de initiatiefnemers te onbekend. Het monument zou niet alleen dienen als eerbetoon, maar ook als educatief hulpmiddel om het publiek bewust te maken van de geschiedenis van waterbeheer.

Een manshoog silhouet van Cruquius, uitgevoerd in cortenstaal, gekleed in de stijl van de 18e eeuw. Het beeld staat op een basaltblok, met symbolen van zijn werk: een meetlat en een driehoek. De tekst op het monument zal een fragment bevatten uit zijn originele correspondentie, samen met zijn handtekening. Hier leest u meer over de initiatiefnemers. 

Het ontwerp wordt voorzien van een QR-code die bezoekers toegang geeft tot meer informatie over Cruquius en de Nieuwe Waterweg, gericht op bewoners, toeristen en scholieren.

Een impressie van het te plaatsen monument

0 reacties

Plaats een reactie

Ontdek meer

Heb jij een verhaal over de Zuid-Hollandse geschiedenis?

Welk verhaal mag volgens jou niet ontbreken op deze website? Deel je verhaal of tip met de redactie! Lees de voorwaarden en tips voor het schrijven van een verhaal.

Ontvang de laatste verhalen in je mailbox

Wil je op de hoogte gehouden worden van nieuwe publicaties? Abonneer je dan op onze nieuwsbrief!

Deze website maakt gebruik van geanonimiseerde cookies om jouw gebruikservaring te optimaliseren en voor de analyse van onze website. Deze cookies kun je niet uitzetten. Bij het tonen en afspelen van YouTube video's worden cookies van derden geplaatst. Deze cookies van derden kun je wel uitzetten. Klik op "Akkoord" als je akkoord gaat met dit gebruik van cookies, klik op "Aanpassen" voor meer informatie en om zelf te bepalen welke cookies deze website plaatst.

Deze website maakt gebruik van geanonimiseerde cookies om jouw gebruikservaring te optimaliseren en voor de analyse van onze website. Deze cookies kun je niet uitzetten. Bij het tonen en afspelen van YouTube video's worden cookies van derden geplaatst. Deze cookies van derden kun je wel uitzetten. Klik op "Akkoord" als je akkoord gaat met dit gebruik van cookies, klik op "Aanpassen" voor meer informatie en om zelf te bepalen welke cookies deze website plaatst.