Naar overzicht

Schilderkunst in de Gouden Eeuw

— 9 reacties

De Hollandse schilderkunst uit de Gouden Eeuw is wereldberoemd. Maar waarom eigenlijk? In dit verhaal vind je meer informatie en een overzicht van veelgestelde vragen over dit onderwerp.

De Hollandse schilderkunst uit de Gouden Eeuw is wereldberoemd. Deze bekendheid dankt zij aan het bijzondere karakter en de kwaliteit van de kunstwerken, maar ook aan de enorme hoeveelheden waarin deze werden geproduceerd. De zeventiende-eeuwse Hollandse schilderkunst, met haar verscheidenheid in formaten, prijsklassen en typen, kent in de Europese kunst van die tijd haar weerga niet. De schilders zelf maakten destijds onderscheid tussen ‘extraordinare’ en ‘gemene’ schilders. Tot de laatste behoorden degenen die naamloos schilderijen produceerden. De extraordinare schilders waren zelfstandig gevestigde meesterschilders die met naam bekend waren.

Deze meesters kenden een zeer grote verscheidenheid, zowel in de techniek waarin zij werkten, als in de geschilderde thema’s. De bekendste extraordinare meester is Rembrandt van Rijn. Hij werd geboren in Leiden, begon daar zijn carrière, maar verhuisde al jong naar Amsterdam. In totaal vervaardigde hij ongeveer 600 schilderijen, 300 etsen en 2000 tekeningen. Naast een groot aantal zelfportretten, in totaal ongeveer 100, schilderde hij ook vele werken met Bijbelse thema’s. De eveneens in Leiden geboren Jan Steen (1626-1679) schilderde net als Rembrandt vele zelfportretten. Maar wellicht nog bekender zijn de levendige, chaotische huishoudelijke taferelen, die zo kenmerkend waren dat ‘een huishouden van Jan Steen’ een veelgebruikt gezegde is geworden.

Gerard Dou, Pijprokende man (Collectie Rijksmuseum)

De Hooch, Vermeer en fijnschilders

De schilder Pieter de Hooch (1629-1684, geboren in Rotterdam en onder meer werkzaam in Delft en Den Haag) werd beïnvloed door zijn tijdgenoot Jan Steen. De geschilderde interieurs van De Hooch zijn echter altijd schoon en opgeruimd, in tegenstelling tot die van Steen. De Hooch wordt vaak in een adem genoemd met de Delftse meesterschilder Johannes Vermeer. Beiden schilderden regelmatig vrouwen die in huis bezig zijn. Vermeers vroegste werk omvat een paar schilderijen met religieuze en mythologische thema’s, maar zijn beroemdste werken verbeelden het burgerlijke leven op een intieme manier. Tot de destijds allerduurste meesters behoorden de Leidse schilders Gerard Dou (1613-1675) en Frans van Mieris (1635-1681). Vanwege de ver doorgevoerde perfectie in de detaillering worden zij tot de ‘fijnschilders’ gerekend, een term die wordt gebruikt voor die Hollandse kunstschilders die streefden naar een zo natuurgetrouw mogelijke weergave van de werkelijkheid.

Het straatje van Johannes Vermeer (Collectie Rijksmuseum)

Op zoek naar informatie over schilderkunst in de Gouden Eeuw voor een werkstuk?

Hieronder vind je een overzicht van vragen die we kregen, met onze antwoorden. Succes met je huiswerk!

Waarom is de schilderkunst van de Gouden Eeuw zo bekend geworden?

Vaak wordt een link gelegd met de welvaart in de Republiek in die tijd en het feit dat veel mensen relatief rijk waren. Welvarende burgers, kooplieden, agrariërs die goed boerden. Zij konden geld besteden aan de inrichting van hun huis. Met andere woorden: er was een grote markt voor schilderijen. Elders in Europa was het vooral de adel en de kerk die kunst kocht en dit zie je ook terug in de onderwerpkeuze van de schilderijen. Dat maakt dat de Hollandse kunst uit de Gouden Eeuw zo anders is dan die uit andere landen.

Wat koste een mooi schilderij in de gouden eeuw?

In de tv-serie De Gouden Eeuw zit een aflevering over dit onderwerp, getiteld 'De prijs van de kunst'. Over de waarde van schilderijen en de rol van de kunsthandelaar. Bekijk de aflevering op NPO Start
Meer video's bekijken over de schilderkunst van de Gouden Eeuw? Ook het Mauritshuis heeft een leuke serie filmpjes over de schilderkunst van de Gouden Eeuw

Hebben jullie een lijst van schilderijen uit die tijd?

We hebben geen 'Top 100 van de bekendste schilderijen uit de Gouden Eeuw' Zo'n lijst zou sowieso steeds veranderen. Zo werd Johannes Vermeer pas in de 19e eeuw 'ontdekt' als een van de grootste schilders van de Gouden Eeuw.

Hoeveel schilders waren er ongeveer in Nederland in de Gouden Eeuw?

Tip: kijk eens op de website van het RKD, het Nederlands Instituut voor Kunstgeschiedenis. Daar zijn diverse databases te doorzoeken, waaronder 'RKD artists', waar je kunt zoeken op o.a. tijdperk en plaats.

Wij zouden voor een presentatie graag wat informatie krijgen over vrouwelijke schilders in de Gouden Eeuw.

Bekende namen zijn Judith Leyster en Rachel Ruysch, over hen is vrij veel informatie te vinden online. Andere namen: Maria Schalcken en Louise Hollandine van de Palts. Heb je aanvullingen, laat het weten!

Wij zijn op zoek naar een spreker over schilderijen in de Gouden Eeuw

Tip: benader een - klein of groot - museum bij jou in de buurt. Veel musea hebben schilderijen uit de Gouden Eeuw in hun collectie. Denk aan Stadsmuseum De Lakenhal in Leiden, het Mauritshuis in Den Haag, het Dordrechts Museum, museum Boijmans in Rotterdam, het Gorcums Museum, Museum Gouda, De Prinsenhof in Delft, noem maar op. Op hun website kun je vaak al meer informatie vinden over hun collectie.

Hoe werd je schilder in de Gouden Eeuw?

Interessante vraag! Je kon het vak leren door in de leer te gaan bij een schilder die het vak al beheerste. Dat kon al op jonge leeftijd. 

Waarom was het genre portretten zo populair ten tijde van de Republiek?

Het werd bijzonder chic gevonden om jezelf en je familie te laten portretteren. Naar verluidt maakte de kwaliteit van het portret niet eens zoveel uit, maar ging het er vooral om dát je werd geschilderd.

Welke genres schilderkunst waren er nog meer in de Gouden Eeuw?

Naast portretten (zie boven) kun je denken aan landschappen, stillevens etc. Tip: Op Wikipedia staat een uitgebreid artikel over de Nederlandse schilderkunst in de Gouden Eeuw.

Ik ben op zoek naar afbeeldingen van schilderijen.

Dan zou ik starten met de website van musea met schilderijen uit de Gouden Eeuw. Op veel museumwebsites kun je meer informatie over hun collectie vinden. Een goede tip is ook de Rijksstudio-website van het Rijksmuseum. Daar kun je prachtige afbeeldingen downloaden van schilderijen uit de Gouden Eeuw (zie de knop 'Zoek in Rijksstudio'). 

Waarom werd er in de Gouden Eeuw veel kunst gemaakt met propaganda? Met name over geloof (katholieken en protestanten. 

Als je kijkt naar de geschiedenis van de Opstand en de rol van het protestantse geloof in de identiteit van de nieuwe Republiek kun je je er wel iets bij voorstellen dat er ook in de kunst werd 'doorgepraat' over dit onderwerp.

Waarom vinden we schilderijen uit de Gouden Eeuw nog steeds mooi?

Dit lijkt ons bij uitstek een vraag om zelf eens over na te denken. Want waarom vind je iets mooi of juist niet? 

Hoe werd de waarde van een 17e eeuws schilderij vastgesteld?

Interessante vraag. We stellen ons voor dat bepaalde genres meer status hadden en dus duurder waren. Mode zal ook een rol hebben gespeeld: populaire schilders konden meer vragen voor hun tijd (werk) dan kunstenaars die minder in trek waren. Zie ook de bovenstaande vraag over de prijs van kunst.

Heb je aanvullingen, tips of andere vragen? Laat een reactie achter!

9 reacties

tijn pelders 12 oktober 2021

wat waren de schilderijen ongeveer waard in de gouden eeuw

Angelina, Jet en Cato 09 november 2021

Wat is er zo kenmerkend aan schilderijen uit de 17e eeuw?

Redactie 11 november 2021

Misschien kunnen jullie wat antwoorden op jullie vragen vinden op deze pagina van museum Boijmans van Beuningen: https://www.boijmans.nl/collectie/verdieping/gouden-eeuw. Succes!

Anoniem 08 juni 2022

Hoe herken je een schilderij uit de gouden eeuw?

Anoniem 30 juni 2022

IK MOET OVER DE SYMBOLIEK IN DE SCHILDERKUNST VAN DE GOUDEN EEUW PRATEN MAAR IK WEET HET NIET WAT IK KAN ZEGGEN... HEBBEN JULLIE MISSCHIEN EEN ADVIES VOOR MIJ?

anoniem 17 november 2022

wat werd er uitgevonden qua kunst?

Philip Baumgarten 12 april 2023

Schilderden de landschapsschilders uit de gouden eeuw (ook) in de open lucht?

Bregje 25 september 2023

Hoe werd je een BEKENDE schilder iin de 17e eeuw

Lisa 28 september 2023

kan iemand voorbeelden noemen van kunstwerken uit de gouden in waarin planten voorkomen/een rol spelen?

Plaats een reactie

Verzenden

Ontdek meer

Heb jij een verhaal over de Zuid-Hollandse geschiedenis?

Welk verhaal mag volgens jou niet ontbreken op deze website? Deel je verhaal of tip met de redactie! Lees de voorwaarden en tips voor het schrijven van een verhaal.

Ontvang de laatste verhalen in je mailbox

Wil je op de hoogte gehouden worden van nieuwe publicaties? Abonneer je dan op onze nieuwsbrief!

Deze website maakt gebruik van geanonimiseerde cookies om jouw gebruikservaring te optimaliseren en voor de analyse van onze website. Deze cookies kun je niet uitzetten. Bij het tonen en afspelen van YouTube video's worden cookies van derden geplaatst. Deze cookies van derden kun je wel uitzetten. Klik op "Akkoord" als je akkoord gaat met dit gebruik van cookies, klik op "Aanpassen" voor meer informatie en om zelf te bepalen welke cookies deze website plaatst.

Deze website maakt gebruik van geanonimiseerde cookies om jouw gebruikservaring te optimaliseren en voor de analyse van onze website. Deze cookies kun je niet uitzetten. Bij het tonen en afspelen van YouTube video's worden cookies van derden geplaatst. Deze cookies van derden kun je wel uitzetten. Klik op "Akkoord" als je akkoord gaat met dit gebruik van cookies, klik op "Aanpassen" voor meer informatie en om zelf te bepalen welke cookies deze website plaatst.